Kryterium oceny odpowiada zmiennej w zbiorze wyników testu. Inaczej mówiąc jest to najmniejszy element testu, za który przydzielane są punkty rozróżnialne po zakończeniu oceniania.

W wypadku większości pytań kryterium oceny odpowiada całemu pytaniu, w ogólności pytanie może się jednak składać z wielu kryteriów oceny. Przykłady pytań składających się z kilku kryteriów oceny to np.:

• rozprawki i wypracowania z języka polskiego (oceniane oddzielnie za treść, styl, ortografię, itd.), historii, WOS-u
• pytania typu przypisz do N elementów pasujący spośród M elementów występujące na egzaminach językowych (choć punkty przyznawane są za każde przyporządkowanie w sposób oczywisty nie stanowią one oddzielnych pytań)

Konieczność jednoczesnego operowania zarówno pojęciami kryterium oceny, jak i pytania wynika z tego, że:

• aby nie tracić informacji i możliwości analiz nie można zagregować danych do poziomu pytań;
• aby móc uwzględnić możliwość oceniania tego samego pytania wg różnych kluczy oceny (patrz sposób oceny);
• jednocześnie kryteria oceny w ramach jednego pytania są ze sobą często powiązane, stąd należy wiedzieć, które grupy kryteriów oceny należą do tych samych pytań.

Z uwagi na to, że kryteria oceny danego pytania bywają ze sobą bardzo silnie związane, na potrzeby analiz oraz publikacji ich wyników (np. parametrów pytań) zachodzi potrzeba łączenia kryteriów oceny w grupy. Grupy te nie muszą się jednak pokrywać z pytaniami, np. w ramach rozprawki na sprawdzianie szóstoklasisty występuje bardzo silna korelacja pomiędzy kryterium oceny za poprawność ortograficzną i kryterium oceny za interpunkcję, która to grupa nie wykazuje jednak korelacji z kryterium oceny za treść. Stąd grupy silnie związanych ze sobą kryteriów oceny stanowią oddzielny byt w bazie danych, tzn. pseudokryteria oceny.

Kryterium oceny oraz pseudokryterium oceny to podstawowe „obiekty”, na których operują funkcje wbudowane w bazę danych oraz funkcje pakietu ZPD dla R podczas importu danych z bazy oraz eksportu wyników analiz do bazy.